Theatermaker Merel Rutgers aan de slag bij 2Switch in Zutphen

Meer dan een winkel alleen

Bij binnenkomst in de 2Switch is iedereen bezig om stapeltjes kleren de trap op te dragen. Een vrolijke man met vriendelijke ogen vanachter zijn opvallende bril vertelt: ‘Deze vracht is vandaag gekomen, maar onze lift is kapot. Alles moet naar boven. Kun je ook niet zeggen dat je geen beweging had vandaag!’

Met een stapel dikke truien en een lekker warme winterjas daarbovenop, loop ik achter Merel aan. ‘Ik kwam hier al elke zaterdag, het is een mooie en fijne plek’, zegt ze, terwijl ze haar stapel op een lange tafel ploft. ‘Nu ik hier ben als theatermaker weet ik dat het nog veel meer is dan een winkel alleen. Deze plek verdient écht aandacht.’ Ze voelde zich nog nooit ergens zo welkom. ‘Iedereen werkt hier omdat het ergens anders even niet werkte’, legt ze uit. ‘Dat maakt iedereen gelijk.’

Kunst raakt op een ander niveau

Merel is het liefst bezig met participerende kunstprojecten. Ze gaat uit van wat er op een plek aanwezig is, haar uitgangspunt is nooit een verzinsel van zichzelf. Kunst is een middel dat ze inzet om de binnenwereld van mensen aan te spreken. ‘Kunst raakt en resoneert op een ander niveau. Het spreekt verbeelding en fantasie aan. Deze binnenwereld aanspreken, kan gevolgen hebben voor de buitenwereld. Het kan bijdragen aan processen in een mens die gaan over meer jezelf zijn, worden wie je graag wilt zijn of je meer thuis voelen. Zo’n proces is kwetsbaar. Het is een uitdaging om mensen mee te nemen. Belangrijk is dat ze uiting kunnen geven aan hun binnenwereld alleen als zij dat willen en op een manier die past. Dat maakt participerende kunstprojecten zoals Iedereen Wordt Mens zo mooi.’

Kletskoppengedachtes

Niemand speelt een toneelstuk bij 2Switch. Iemand kan al zijn kanten laten zien, de mens mag er in alle volledigheid zijn. Merel ervaart dat het een beetje ingewikkeld is om duidelijk te maken wat ze doet. ‘Mensen willen al snel iets tastbaars zien. Dat snap ik ook. Daarom ben ik begonnen met kunstinterventies op plekken waar we vaak bij elkaar komen, zoals in de kantine. Ik deed bijvoorbeeld aan Kletskoppengedachtes. Want ik merkte dat iedereen hier van álles in zijn hoofd heeft, maar daarover communiceren met elkaar gebeurde weinig.

Klets hier je gedachte uit je kop!

Er werden dingen opgeschreven als: ‘Ik wil genieten van mijn kleinkinderen’, ‘Opnieuw leren skeeleren’ of ‘Ik kreeg een 9 voor parkeren!’. Ook hadden we Het leven als High Tea. Het leven bestaat uit hoogte- en dieptepunten. Kan vandaag een hoogtepunt zijn? Dat gaf een mooie ingang voor een heel ander verhaal. Collega’s ontdekten van alles van elkaar. ‘Huh? Heb jij drie honden?’, ‘Heb jij in Amerika gewoond?’ of ‘Ik wist helemaal niet dat jouw vrouw zo ziek is.’

Gewoon een collega

Merel merkt dat haar aanwezigheid normaler begint te worden. Ze is gewoon een van de collega’s, werkt mee en loopt niet de hele dag ‘de kunstdame’ uit te hangen. Ideeën voor Iedereen Wordt Mens Zutphen vormen er zich genoeg in haar hoofd. Het idee waar ze samen met haar collega’s naartoe werkt heeft iets te maken met schatzoeken, de verbeeldende kracht van voorwerpen en medewerkers die centraal staan. Meer kan ze nog niet verklappen, want het proces is nog volop in ontwikkeling. Maar onderweg ontstaan allerlei pareltjes en daarover kan ze natuurlijk wel vertellen. Zoals over die keer dat een klant een jurk van een paspop wilde hebben.

Alle paspoppen in 2Switch

De jurk werd er voor haar afgehaald. De klant was helemaal idolaat van de manier waarop de paspop was aangekleed, met zoveel zorg en zo vakkundig. Merel ontving dat compliment, maar dacht: ‘Dit is niet voor mij, dit is voor diegene die de pop zo mooi en goed heeft gekleed.’ Ze zocht de collega op waarover het ging en gaf haar het compliment door. Daarop kwam deze collega zelf met allerlei ideeën voor andere aankleedthema’s en werd helemaal enthousiast. Lang verhaal iets korter: nu is zij verantwoordelijk voor alle paspoppen in 2Switch.

Hiervan kunnen we als samenleving veel leren

Merel: ‘Ze was zo happy! Ze was opgebrand in de zorg en nu is ze hier, staat haar creativiteit weer aan en heeft ze weer zin om van alles te doen. Zo zie je wat erkenning kan betekenen voor mensen, het kan helpen om weer in beweging te komen. Bij 2Switch is er geen oordeel, maar wordt juist gekeken hoe werk wél fijn of passend kan zijn. ‘Daar kunnen we in de samenleving met z’n allen nog een hoop van leren’, besluit Merel.

Net als makers Karlijn en Maxime in Arnhem, werkt Merel in een creatief proces toe naar een manier waarop het verhaal van de winkel en de medewerkers kan worden verteld. De medewerkers, hun verhalen en het groeiproces dat ze doormaken, vormen hiervoor de basis. Het doel is: laten zien dat cultuurdeelname werkt in het versnellen en verbeteren van het proces dat re-integratie heet. Want het werkt, echt! 15 december is de feestelijke opening in Zutphen. Waarvan precies? Dat lees je binnenkort!