Samen terugkijken op Verhalen met Zorg. ‘Als wij er waren, begon het werk te leven’
Het project Verhalen met Zorg is afgelopen. Van april tot en met oktober heeft de installatie, in de vorm van een huiselijk atelier, op het entreeplein in het Nederlands Openluchtmuseum gestaan. Samen met het team kijken we terug!
Midden op het entreeplein van het Openluchtmuseum
In het huiselijk atelier midden op het entreeplein van het museum waren de verhalen van kunstenaar en mantelzorger Nikki Loef en vijf andere mantelzorgers te vinden, als podcast en in geschreven tekst. In glazen vitrines stonden bovendien de kleiwerkjes die zij maakten terwijl ze hun verhaal vertelden.
Zorgverhalen delen
Duizenden bezoekers hebben de installatie bezocht om te lezen en luisteren, maar deelden er ook hun eigen zorgen en zorgverhalen door briefjes op te hangen, met elkaar in gesprek te gaan of door mee te doen aan de workshops en zelf een verhaal met zorg te kleien. De kleiwerkjes van de bezoekers werden vervolgens onderdeel van de installatie.
Samen terugkijken op Verhalen met Zorg
Wat is er allemaal gebeurd in al die maanden? Hoe hebben workshopleiders Alieke Geerts en Brechtje Cazemier en kunstenaar Nikki Loef het project ervaren? Samen met Yosser en Florien van Ruimtekoers kijken ze terug op Verhalen met Zorg.
Yosser Dekker
Plekken waar je je verhaal kunt delen, zijn essentieel in deze geïndividualiseerde samenleving.
Kleien
‘In het begin was ik heel erg bezig met dat kleien,’ vertelt Alieke. ‘Mensen móesten een kleiwerkje maken! Maar dat heb ik op een gegeven moment losgelaten. Ik zag dat het belangrijker was om gewoon de tijd te nemen en de ander de richting te laten bepalen. Ik ben steeds beter gaan aanvoelen waar iemand het over wilde hebben en waar niet.’ ‘Het werkt wel goed om iets te doen ondertussen,’ vindt Brechtje. ‘Klopt,’ zegt Alieke. ‘Het helpt je te concentreren en je kunt naar beneden kijken terwijl je praat, zodat je er geen indringende ogen op je gericht zijn. Ik pakte soms ook een stukje klei, alleen al daarvoor!’
Acht workshops
Acht dagen was het huiselijk atelier op het entreeplein bewoond en begeleidden Alieke en Brechtje er workshops. Ongeveer eens per maand, soms twee keer, konden bezoekers binnenlopen, vragen stellen, kleien, luisteren, lezen, hun verhaal delen aan de keukentafel of alleen een kijkje nemen. En dat deden ze ook massaal. De installatie viel op. Niet alleen door de centrale plek, maar ook door de visuele communicatie, vindt Brechtje.
Ontzettend veel verhalen
Op sommige uren was het heel druk, op andere momenten rustig. Hoe meer mensen, hoe minder tijd er logischerwijs was voor gesprekken, maar hoe dan ook zijn er ontzettend veel verhalen verteld volgens Alieke en Brechtje. Gaandeweg verschoof de focus van het thema mantelzorg naar zorg in het algemeen. ‘Zorg is een groot begrip,’ verklaart Brechtje. ‘Als bezoekers een verhaal wilden delen dat niet over mantelzorg ging, maar wel over zorg, mocht dat natuurlijk ook. Je gaat mensen niet uitsluiten.’
‘Het ontstond heel organisch’
Tussen de twee workshopleiders ontstond vanzelf de verdeling dat Brechtje zich vaak ontfermde over de bezoekende kinderen en met hen ging kleien en filosoferen over wat zorg is, terwijl Alieke gesprekken voerde met de volwassenen. Brechtje ontdekte daardoor dat ze in de toekomst meer of vaker met kinderen wil werken: ‘Ik vond het zo leuk!’ Alieke knikt. ‘Het ontstond heel organisch. Jij bent daar ook veel beter in dan ik!’
Het hoort erbij in de maatschappij
Het project inspireerde de workshopleiders als maker, maar ook als mens. Alieke: ‘Ik ben gaan denken: misschien moet ik die verantwoordelijkheid om te zorgen ook gaan nemen. Het hoort er wel bij in de maatschappij, vind ik, als je ruimte hebt. Dit dóe jij allemaal, dacht ik vaak, en ík niet.’ ‘Een luisterend oor bieden is ook belangrijk, zegt Florien. Dat vindt Yosser ook. ‘Plekken waar je je verhaal kunt delen, zijn essentieel in deze geïndividualiseerde samenleving.’
Het échte verhaal
Verhalen met Zorg nodigde mensen uit het échte verhaal te delen, zonder opsmuk. Want mantelzorgen is niet alleen maar fijn, maar soms ook ingewikkeld, lastig en pijnlijk. ‘Je krijgt écht mooie verhalen te horen.’ zegt Alieke. Florien: ‘Dat is misschien het kroegprincipe: mensen vertellen makkelijker hun levensverhaal als ze je daarna toch nooit meer zien.’ Yosser: ‘Ook de witte kleding die jullie droegen, hielp. Daardoor heb je meteen een rol.’ Alieke: ‘Als wij er waren, begon het werk te leven, kregen we terug van de medewerkers van het Openluchtmuseum. Yosser: ‘Dat is mooi. Niet de installatie, maar jullie zelf waren eigenlijk het werk.’
Het laatste ingrediënt
De installatie, de vormgeving ervan, de visuele communicatie en bepaalde gespreks- en luistertechnieken: ze hielpen allemaal met het naar boven halen van verhalen. Maar het zou allemaal niet hebben gewerkt zonder het laatste ingrediënt. Alieke: ‘Je moet er ook iets van jezelf in leggen. Het is een wisselwerking. Je kunt niet alleen zeggen: wij willen iets van jou. Het gaat erom verbinding te maken.’ Brechtje: ‘Toen we dat eenmaal door hadden en het veel persoonlijker gingen aanpakken, ontstond er echt een mooie ruimte waarin alles kon en mocht. Die shift in energie voelde je echt. We hebben echt een heel fijne energie gerealiseerd met z’n allen,’ vertelt ze. ‘Heel open en toegankelijk.’
Zelfzorg
Kunstenaar Nikki was er alleen in de beginfase bij en heeft de workshops niet meegemaakt. Dat vindt ze jammer, maar er is een goede reden voor die te maken heeft met een thema dat vaak terugkomt in de verhalen van bezoekers en andere mantelzorgers: zelfzorg. Want mantelzorgen is fijn en liefdevol en geeft betekenis, maar kan ook loeizwaar zijn. Betrokken bleef Nikki wel.
‘Alieke en Brechtje hebben het supergoed gedaan. Elke dag spraken ze in de groepsapp een verslagje in met de mooiste verhalen. Ik ben blij verrast dat het zo goed ontvangen is. Ik ben tevreden, zowel als maker als over het eindresultaat. Werken met Ruimtekoers is goud waard: de begeleiding, de kennis, de expertise, het netwerk. Je komt ver als je samenwerkt! Dit project heeft me geleerd hoe sterk het is om iets te maken wat dicht bij jezelf ligt, hoe heftig dat soms ook is. Ook heb ik de kracht van met elkaar in gesprek gaan ervaren. Daardoor zie je hoeveel je eigenlijk met iedereen gemeen hebt: heel veel! Elkaar op die manier zien en ontmoeten, zorgt voor verbinding en dat is goed voor de mens.’
Nikki Loef, kunstenaar en mantelzorger
Vervolg ..?
Of er een vervolg op Verhalen met Zorg komt, is nog niet duidelijk. Maar de installatie is er en kan zo weer ergens anders opgebouwd worden. Positieve geluiden genoeg! Nikki: ‘Een medewerker vanuit MantelzorgNL heeft de organisatie getipt: dit is iets tofs, hier moeten we wat mee doen! Of het ook gebeurt, weet ik niet, maar het is natuurlijk een groot compliment.’
Lees meer over het project
