Opening met Bas Heijne “Kunst moet altijd de vrijheid hebben om de dubbelzinnige kant van mensen te ontmoeten.”
Het CASA programma ‘Waar zit je hotspot?!’ opende op onze eerste dag met filosoof en programmamaker Bas Heijne. Twee jaar geleden was hij ook te gast op Ruimtekoers.
We hebben verhalen nodig
Hij zei toen onder andere: ‘Als wij als burgers, als samenleving ook kritisch naar ons zelf durven kijken, verantwoordelijkheid nemen en weer een verhaal durven maken, dan komt het best goed. We hebben nieuwe verhalen nodig. Verhalen waar we ons mee kunnen verbinden om zo de verbinding met elkáár tot stand te brengen.’
Gelijkwaardig maar wel tegenover elkaar
We kennen Bas Heijne ook van zijn vierdelige televisieserie Onbehagen. Hij onderzocht o.a. welke idealen van de mens onder druk komen te staan. Hij merkt op dat we steeds gelijkwaardiger worden, maar als mensen wel steeds meer tegenóver elkaar komen te staan. Wij zijn allemaal opgegroeid met het motto: alles voor de vrijheid (van het individu). Daar zijn we behoorlijk in doorgeslagen. Mensen zijn nummers geworden, en daarmee is de menselijke maat verloren gegaan. Maar, er is volgens Heijne nog wel hoop: we worden nu wakker en dat is al winst.
Hoe worden we weer één samenleving? Heijne: ‘Zoiets vergt broederschap en gezindheid. In tegenstelling tot vrijheid en gelijkheid, kunnen we dit niet meten, faciliteren en reguleren. Broederschap en gezindheid kunnen niet van bovenop worden opgelegd. Het is iets wat je moet voelen, wat van binnenuit komt.’
Makkelijk te manipuleren
Maar hoe voelen wij als mens dan? De politiek en commercie weten dondersgoed ons gevoel te beïnvloeden. “Als iemand iets lelijks zegt over Arnhem, word je geprikkeld en voel je je meteen weer een rasechte Arnhemmer. De behoefte aan het idee dat we samen sterk staan is dan heel krachtig.” We hebben niet altijd door dat we zo makkelijk te manipuleren zijn. We gaan zo erg uit van het individualisme dat we vergeten hoe kwetsbaar we in deze positie zijn. Volgens Heijne zouden we onze krachten moeten kennen en is het tijd voor meer zelfonderzoek en zelfkritiek.
Want als samenleving focussen we ons voornamelijk op impulsen, emoties en lusten om vervolgens voor dilemma’s te komen te staan. Want als je die Maserati koopt, kun je niet meer voor je familie zorgen. En daar onderhandel je vervolgens met jezelf én met het gedachtegoed van de samenleving over. Dat is vermoeiend en frustrerend want we willen eigenlijk doen wat we zelf willen en niet wat we behoren te willen.
"We moeten als mensen diepgaande en langdurige relaties aangaan"
Kunst, debat en ontmoeting zijn manieren waarin je geconfronteerd wordt met een ander gedachtegoed dan dat van jezelf. We moeten als mensen diepgaande en langdurige relaties aangaan.
Kleine verhalen
Hoe kan een festival als Ruimtekoers hieraan bijdragen? In het panelgesprek samen met Roosje van Leer (Companen), Melvin Kolf (Wij Zijn Samen Arnhem) en Anne Bosveld (Mensen Zeggen Dingen), merkt Yosser Dekker initiatiefnemer van Ruimtekoers op: ‘Ruimtekoers faciliteert langdurige relaties. Ook gaat Ruimtekoers dieper in op wat er al speelt in de wijk. Intern vinden we samen een methodiek uit om kunst en cultuur in te zetten om een verhaal te maken.’
"Kunst laat een harde waarheid zien. Kunst verkent de duistere plekken. Kunst moet altijd de vrijheid hebben om de dubbelzinnige kant van mensen te ontmoeten. Als we elkaar maar diep genoeg in de ogen kijken"
Een nieuw verbindend verhaal maken door middel van dit festival. Kan dat, volgens Bas Heijne? Hij reageert positief maar ingetogen: ‘Het hoeft geen heel groot verhaal te zijn. Met kleine verhalen komen we een heel eind. En ja kunst… Kunst is een goed middel om te verbinden. Kunst laat een harde waarheid zien. Kunst verkent de duistere plekken. Kunst moet altijd de vrijheid hebben om de dubbelzinnige kant van mensen te ontmoeten. Als we elkaar maar diep genoeg in de ogen kijken.’
