Iedereen wordt mens, er is werk aan de winkel!

Theatermakers Karlijn van Kruchten en Maxime Schräder werken toe naar een voorstelling samen met de Arnhemse kringloopwinkel 2Switch. De medewerkers, hun verhalen en het groeiproces dat ze doormaken, vormen hiervoor de basis. Dit project is de voortzetting van ‘Iedereen wordt mens’, ontstaan in 2021 in samenwerking met Bureau Ruimtekoers, gemeente Arnhem en 2Switch.

Iedereen moet mee kunnen doen

‘Iedereen moet kunnen meedoen in de maatschappij’, legt Karlijn uit. ‘Hier bij 2Switch kan dat. Het maakt niet uit waar je vandaan komt, waarom je hier werkt en waarheen je op weg bent. Ieder mens telt hier. Dat vind ik een prachtig uitgangspunt.’ Maxime is het daar helemaal mee eens. Ze vult aan: ‘Iedereen komt hier met een reden, hoe verschillend ook. Maar het gegeven dát die reden er is, zorgt voor verbinding.’

Hoe het begon

Ooit begon Karlijn samen met theatermaker Esther met ‘Iedereen wordt mens’ bij de Voedselbank en bij 2Switch. Ze werkten mee, leerden de mensen bij 2Switch kennen en werkten samen met medewerkers aan een muzikale theatervoorstelling. Vanwege coronomaatregelen werd die voorstelling vermaakt tot een film die in 2021 in première ging: ‘Alleen sukkels hebben het druk’. De medewerkers van 2Switch, die hieraan op allerlei verschillende manieren meewerkten, bloeiden op, ontwikkelden meer zelfvertrouwen en ontdekten nieuwe talenten in zichzelf. De film oogstte bewondering, respect en zelfs tranen van ontroering bij veel bezoekers.

Op naar het vervolg

Het is maandagochtend en in de winkel staan twee dames kleding af te prijzen. Een voor een lopen ze de kledingstukken na op weeknummer. ‘Best een werkje dit’, zegt de een met haar hand vol kledinghangers. ‘Ah joh, nog twee en dan is dit rek al klaar’, zegt de ander opgewekt. Karlijn en Maxime weten hoeveel werk er ligt, voor hen is het elke keer aanpoten.

Maxime: ‘We werken volwaardig mee als we hier zijn. Ik vind het heel fijn, of ik nou puzzelstukjes natel, meubels uitzoek voor in de winkel of kleding uit de rekken haal; de sfeer is goed en iedereen doet zijn of haar ding. Tijdens het werk knopen we gesprekken aan. Dat lukt bij de een beter dan bij de ander. Sommigen hebben een strak arbeidsethos en daarbij wordt niet gekletst. Het vertrouwen dat we samen iets heel moois kunnen maken, heeft tijd nodig om te groeien.’ Karlijn: ‘We zijn oprecht geïnteresseerd in de verhalen van mensen, we komen hier niet om te ‘gluren’. Daarom stellen we ons heel subtiel op en vragen we of we iets van hun verhaal mogen weten. Dat kan een spraakwaterval opleveren, maar ook maar één zinnetje. Maar juist zo’n zinnetje kan veel zeggen, daar haken we dan soms later weer op in.’

Een dragende muur

Als eerste project-binnen-dit-project gingen de theatermakers samen met hun collega’s een ‘2Switch muur’ schilderen. Een van de muren in de winkel werd gezamenlijk omgetoverd in een gekleurde oppervlakte waar collega’s gaandeweg hun quotes en uitspraken op kwijt kunnen. ‘Dat was de eerste echte stap in kennismaken met elkaar’, vertelt Karlijn. ‘Mensen stromen door, dus ook voor mij zijn er steeds weer nieuwe gezichten. Maxime is kersvers in het project gestapt. Collega’s leren elkaar onderling (beter) kennen, ontdekken hoe onze werkwijze is, wat we doen, hoe we dat doen en vice versa. Iedereen kan deelnemen. Of dat betekent dat je verf uitzoekt, helpt kleur mengen of staat te schilderen, doet er niet toe.’

Verhuizing

Dit klusproject hangt samen met de op handen zijnde verhuizing van 2Switch. In april gaat de winkel over naar een nieuw pand een eind verderop (de voormalige testlocatie van de GGD). Zo’n verhuizing is een hele onderneming, maar veel medewerkers zien daar erg naar uit. Karlijn en Maxime zien een mooie parallel tussen de verhuizing en de plek die 2Switch voor veel mensen betekent: het gaat immers allebei om een nieuw begin, een schone lei.

Het project is óók een onderzoek

De theatervoorstelling en het bijhorende maakproces zijn onderdeel van een onderzoek dat Bureau Ruimtekoers in samenwerking met gemeente Arnhem realiseert. Tot en met begin 2024 werken we met theatermakers, gemeente Arnhem en 2Switch aan het project Iedereen Wordt Mens. We ontwikkelen maar liefst drie participatieve theatervoorstellingen én onderzoeken deze maaktrajecten. Met als doel om cultuurdeelname als dienst te verankeren bij gemeente Arnhem voor mensen in een activerend werk traject. Karlijn en Maxime zijn gestart met het eerste maaktraject.

Cultuurdeelname als methode, dienst en hulpaanbod

Door samen cultuur te maken zijn de deelnemers in staat zich sneller en dieper te ontwikkelen op persoonlijk vlak en uiteindelijk naar werk dat hen past. Hoe werkt dat precies? Waar moet een dienst aan voldoen? Hoe werk je als maker binnen een dergelijk traject? Allemaal vragen die we samen met een diverse groep stakeholders Zoals Scalabor en Rijnstad willen beantwoorden.

Drie maaktrajecten in 2023

Antwoorden komen uit de drie maaktrajecten die we optuigen in samenwerking met kringloopwinkel 2Swtich en de mensen die daar in een activerend werk traject aan de slag zijn. Karlijn en Maxime zijn de eerste makers die aan de slag zijn gegaan. De eerste voorstelling wordt verwacht eind april op de vestiging van 2Switch in Arnhem.

Social Design

Zo heeft dit project twee sporen die nauw op elkaar zijn aangesloten. De inzichten uit het maaktraject gebruiken we voor het onderzoek. En uitkomsten uit het onderzoek testen we weer in het maaktraject. Om dit project goed te organiseren hebben we gebruik gemaakt van social design methoden.

Social design is een vakgebied waarbij ontwerp wordt ingezet om maatschappelijke vraagstukken mee aan te gaan. Op een verfrissende manier, vanuit co-creatie met partners en doelgroepen komen tot oplossingen die lokaal, enthousiasmerend en verrassend werken.

Weer terug naar de winkel

De theatermakers besluiten: ‘Het gaat om deze plek, deze mensen. Ze hoeven hun verhaal niet te delen, het mág en kan. We stellen ons kwetsbaar op, maar niemand hoeft zich daarom aan ons bloot te geven. We zijn hier om te maken vanuit de verhalen die gedeeld worden en we willen van daaruit iets bijdragen. Laten zien dat er voor iedereen een plek bestaat, dat iedereen telt.

Mensen vertellen hun verhaal

Samen deelnemen aan cultuur, brengt bovendien vrolijkheid en plezier. Doordat mensen hun verhaal vertellen, op een creatieve en artistieke manier die bij hen past, oogsten ze waardering. Ze maken daarmee een verschil, iets wat ze soms voor hun gevoel nog niet eerder hebben gedaan. Ze voelen zich gezien, gehoord, ontdekken nieuwe kwaliteiten, ontwikkelen meer zelfvertrouwen. Een van de medewerkers die deelnam aan ‘Alleen sukkels hebben het druk’ gaf pas geleden nog aan dat ze – door haar werk in de winkel en deelname aan het project – voor het eerst in haar leven het vertrouwen durft te hebben dat ‘alles wel op z’n pootjes terecht zal komen’. Dat is een heel waardevolle zin.’