Deel jij ook een verhaal met zorg? ‘Onze liefde is onze drijfkracht.’

Verhalen met Zorg

Het museum klopte aan bij Bureau Ruimtekoers als lokale partner in participatieve kunst- en cultuurprojecten om samen een vorm te vinden waarin bezoekers hun zorgverhaal kunnen vertellen. Met kunstenaar én mantelzorger Nikki Loef creëerden we het participatiekunstwerk ‘Verhalen met Zorg’. Dat bouwen we op uit kleisymbolen die bezoekers maken tijdens de maandelijkse kleiworkshops waarin ze hun verhaal met zorg delen. De uiteindelijk installatie die dit oplevert, laat zien hoe divers zorgen voor een ander kan zijn.

Workshops

Op 28 mei was er weer zo’n kleiworkshop op het entreeplein van het museum. Een zonnige Pinksterzondag met volop mensen die nieuwsgierig waren naar de zorgverhalen die al gesymboliseerd waren in klei en naar de verhalen van een aantal uitgelichte mantelzorgers. Het leuke was dat deze mantelzorgers zélf ook nog kwamen kijken. Zoals Hanneke, die drie jaar voor haar dementerende moeder zorgde toen die nog thuis woonde. Ook nadat ze met haar zussen en broer besloot dat het veiliger was voor haar moeder om in een verzorgingstehuis te gaan wonen, bleef ze veel voor haar moeder doen. ‘Best confronterend om mezelf zo te zien afgebeeld, ik hoef nooit zo in the picture’, zegt ze. Maar ze laat dan toch graag haar kleisymbool in de vitrinekast zien: twee sigaretjes, waarvan eentje al half opgerookt, liggend op een karakteristieke ouderwetse asbak. ‘Dit staat voor onze conversatiemomentjes samen. Dan roken we een sigaretje en praten we gewoon over van alles, niet over problemen of moeilijke dingen.’

Het zijn ook gewoon mensen

Buiten aan de kleitafel zijn de zusjes Elvy (11) en Fleur (9) gaan zitten. Ze komen uit Lelystad. Elvy zorgt voor haar twee konijnen en Fleur voor haar pony Vaya. Moeder Jojanneke helpt een klein beetje bij het hoefijzer dat Fleur aan het maken is. Op de vraag of Jojanneke ook nog voor andere mensen zorgt, dan voor haar twee dochters, zegt ze: ‘Ja, voor mijn ouder wordende ouders. En voor mijn collega’s.’ Jojanneke blijkt leidinggevende bij de politie. De collega’s in haar team maken regelmatig heftige dingen mee. ‘Het is hun werk, maar het zijn ook gewoon mensen. Dus is het heel belangrijk om goed voor elkaar te zorgen en waar nodig even op elkaar te kunnen steunen.’

Kenneth, ook een van de uitgelichte mantelzorgers, komt langs met zijn vrouw Asha. Hij zorgt voor zijn vader die een dubbele beroerte kreeg. Toen Kenneth senior in het revalidatiecentrum helemaal niet op zijn plek bleek en zijn situatie niet kon accepteren, besloot Kenneth te regelen dat zijn vader naar huis kon om daar te revalideren. Een ingrijpende beslissing. Hoewel Kenneth de zorg voor zijn vader deelt met nog twee familieleden, betekent het voor zijn eigen gezin dat opa elk weekend bij ze in huis is. ‘Voor familie zorg je recht vanuit je hart, met passie’, legt hij uit. ‘Onze liefde voor hem is onze drijfkracht. Nu volgt hij zijn therapieën zonder tegenstribbelen, we zien zijn oude zelf terugkeren.’ Asha vult aan: ‘Kenneth maakt keuzes met zijn hart. Ik probeer dat aan te vullen vanuit het hoofd, door na te denken over de praktische invulling en behoud van de balans. Je bent er als zorger zelf ook nog. Daarbij hebben we kinderen en kleinkinderen, die ook aandacht verdienen.’

Óók voor jezelf zorgen

Dat ‘jezelf het liefst in veel stukken hakken en overal tegelijk willen zijn’ herkent kunstenaar Nikki Loef, die zelf mantelzorger is van een moeder met drie jonge kinderen, heel goed. Haar eigen plannen verdwijnen wel eens (te) ver naar de achtergrond. Door therapie leert ze ook voor zichzelf te zorgen. Nikki maakte audioverhalen van de gesprekken met verschillende mantelzorgers. Zoals van haar gesprek met Nadine, die zorgt voor haar autistische zoon Tibbe van zeven jaar. Nadine is er vandaag ook. ‘Het emotioneerde me toen ik mijn verhaal terugluisterde. Wat en hoe ik vertel, is niet gestileerd, het komt recht uit mijn hart. Het is een mooi document geworden, wat me helpt om aan andere mensen uit te leggen wat mijn zorg voor Tibbe inhoudt en wat het betekent voor mijn leven. Het feit dat ik mijn zorg voor Tibbe nooit even kan ‘uitzetten’, is zwaar. Ik sta altijd aan. Het neemt eigenlijk al mijn tijd in beslag. Waar blijf ik dan zelf?’

Binnen op een prikbord hangen briefjes waarop voorbijgangers schreven wat zorg voor hen betekent. ‘Voor mij betekent zorg dat je aardig voor elkaar bent’, schreef Madelief. Een ander bedankt haar moeder: ‘Sinds ik zelf moeder ben, begrijp ik pas echt wat die toewijding betekent.’ Of een man die schrijft: ‘Ik krijg van veel mensen aandacht, liefde en knuffels nu ik weduwnaar ben.’

Een stukje van iemands leven

Inmiddels is een toevallige voorbijganger binnengelopen die bij de Driegasthuizengroep werkt, een zorginstelling in Arnhem. ‘Als (mantel-)zorger bén je een stukje van iemands leven’, zegt hij. ‘Als iemand naar een verzorgingstehuis moet, is aandacht en ruimte voor de mantelzorger heel belangrijk. Die moet niet in een gat vallen. Bovendien: als je dementerend wordt en steeds verder wegdrijft, is het triest om je vertrouwde mantelzorger ook nog te verliezen. Ik ben daarom druk bezig om manieren te vinden om mantelzorgers betrokken te houden, ook al worden de mensen voor wie ze zorgen opgenomen in een instelling.’

Mantelzorgers willen hun echte verhaal vertellen

Anne Burgers van het Openluchtmuseum komt aanlopen en is zichtbaar blij met wat ze ziet. ‘Als museum willen we mensen verbinden en meer begrip creëren voor elkaar. We laten mensen nadenken over de vraag: voor wie zorg ik en wie zorgt er voor mij? Verhalen met (mantel-)zorg als thema laten zien dat het iedereen aangaat, in meer of mindere mate. Ik vind de persoonlijke touch van de verhalen treffend. Zo triggeren Nadine en Tibbe mijzelf. Mijn oudste kind had een aangeboren afwijking waardoor de eerste twee jaar van zijn leven compleet in het teken stonden van ziekenhuisopnamen en operaties. Zo voelt iedereen verbinding met een van de vele verhalen of symbolen.’

Nieuwsgierig? Kom ook naar een van de workshops aan het entreeplein van het museum en maak met klei jouw verhaal met zorg. Dat kan op 4 juni, 25 juni, 30 juli, 27 augustus en 1 oktober.