Onze maatschappelijke impact

Wat is langdurige betrokkenheid?

De langdurige betrokkenheid bestaat in verschillende vormen, maar de kern is dat betrokkenen na deelname aan Ruimtekoers vervolgens zelfstandig vervolgstappen zetten. Door zelf een project aan te jagen in de woonwijk, ervaringen mee te nemen naar de eigen kunstpraktijk of in het vervolg de participatie bij een vraagstuk anders, inclusiever, inrichten. Wij organiseren dus geen eenmalige participatieprojecten, maar zorgen ervoor dat betrokkenen langdurig betrokken blijven.

Doelstelling op drie niveaus

Met onze projecten beogen we effecten op drie niveaus:

1. Individueel, waarbij de betrokken bij onze projecten hun sociale en creatieve competenties versterken zoals zelfvertrouwen en zelfstandigheid. Daarmee kunnen betrokkenen met vertrouwen vervolgstappen zetten.
2. Gemeenschappelijk, waarbij organisaties of gemeenschappen saamhorigheid versterken en zodoende nieuwe samenwerkingen ontwikkelen of bestaande verbeteren.
3. Structureel, waarbij betrokkenen ketens van langdurige samenwerking vormen of beleidsbepalende organisaties uitkomsten borgen in hun beleid.

Wat we leerden in 2022

Deelnemers ontwikkelden hun creatieve talenten, met professionele makers en op onverwachte plekken

Bijna alle deelnemers van de projecten geven aan zich creatief te hebben ontwikkeld. Zo zetten de deelnemers van talentontwikkelingsproject Zuiderstroom grote stappen richting een professionele carrière in de urban muziekscene en leerden vmbo 3-leerlingen van het Olympus in Wij zijn de stad hun creatieve vaardigheden inzetten voor het maken van een documentaire. Uit interviews blijkt dat vooral het werken met een professionele maker en ruimte voor experiment elementen zijn die deelnemers motiveren en hierin ondersteunen.

Maar ook op onverwachte plekken versterkten deelnemers hun creatieve vaardigheden. Zoals in het project Iedereen wordt mens, waar mensen die werken en re-integreren bij kringloopwinkel 2Switch samen met theatermakers een muziektheatervoorstelling maakten. Daar vertelde een deelnemer zelfs zo enthousiast te zijn dat hij nu op zoek gaat naar een theatergezelschap om zich bij aan te sluiten; een andere deelnemer zit inmiddels in een zanggroep. En dit terwijl 100% van de deelnemers in de vragenlijst aangaf in de tijd voor het project vrijwel nooit tot nooit deel te nemen aan kunst en cultuur.

Deelname aan cultuur versterkt zelfvertrouwen en daardoor het meedoen in onze samenleving

Met cultuurdeelname versterken deelnemers naast creatieve vaardigheden ook sociale vaardigheden, zoals samenwerken en presenteren, daarnaast ontwikkelen ze veerkracht en zelfvertrouwen. In Iedereen wordt Mens bijvoorbeeld gaven alle deelnemers aan meer zelfvertrouwen te hebben door mee te hebben gedaan aan het project. Het team van 2Switch ziet bovendien dat deelnemers grote stappen zetten in hun persoonlijke ontwikkeling.

Ook in het project Soul Search City gingen creatieve ontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling hand in hand. Vijf jongeren maakten in het project samen met kunstenaar Yasser Ballemans een spel waarin jongeren en beleidsmakers vanuit gelijkwaardigheid en vertrouwen werken aan maatschappelijke vraagstukken. De jongeren geven aan, naast veel te hebben geleerd van Yasser en de andere experts die waren uitgenodigd in het project, ook zichzelf breder te hebben ontwikkeld door mee te doen. Ze leerden beter samenwerken en luisteren, nemen nu sneller zelf initiatief en een van de jongeren trad bij de eindpresentatie zelfs samen met Yasser op als spelleider.

Door samen iets te maken, groeien individuen én gemeenschappen

Hoewel dit een belangrijk onderdeel is van de doelstelling van Ruimtekoers leerde het team dit jaar ook dat het versterken van gemeenschappen tijd kost. Zo vroeg de Vrijwilligerscentrale Arnhem Ruimtekoers om samen met hen een project te verkennen waarin nieuwkomervrouwen betrokken worden. Want hoewel zij groot succes hebben met hun maatjesproject, merkten ze ook een grote behoefte aan gemeenschapszin bij de vrouwen waar zij mee werken. Het resultaat was het project Nieuwe Arnhemse Meisjes. In vijf kookworkshops onderzochten nieuwe en oude Arnhemse vrouwen de gerechten die voor hen belangrijk zijn, om vervolgens dit nieuwe culinaire erfgoed van Arnhem te presenteren op Het Grote Wijkdiner.

Wat begon met een workshop met drie Nederlandse vrouwen, eindigde met een workshop met negen vrouwen van allerlei verschillende nationaliteiten die een halfjaar, of juist al heel hun leven, in Arnhem woonden. Het succes van het project volgens de vrouwen? Dat het laagdrempelig was, dat iedereen kon aansluiten en mensen kon meenemen, en dat door samen te komen je elkaar heel snel heel goed leert kennen.  Zo ontstond een hechte groep waar ruimte was voor iedereens gebruiken en achtergrond.

Er ontstonden bijzondere samenwerkingen die beklijven

Ook tussen organisaties en initiatieven die betrokken waren in projecten ontstonden bijzondere en soms blijvende samenwerkingen. In het project Route Malburgen bijvoorbeeld, waar het nieuwgevormde erfgoedcollectief en woningbouwcorporatie Volkshuisvesting nu samen nieuwe bewoners verwelkomen met een route langs bijzondere historische en persoonlijke verhalen in de wijk. Of bij de Sunshower Picknick, waar deelnemende ondernemers elkaar voor het project nog niet kenden en zich nu hebben verenigd in een ondernemersvereniging. Door deze samenwerkingen tussen bewoners, organisaties en Ruimtekoers zijn projecten niet eenmalig maar krijgen deze altijd een vervolg.

Via cultuurdeelname werken mensen in nieuwe samenstellingen aan oplossingen voor vraagstukken in de eigen leefomgeving

Uit evaluaties, interviews en observaties blijkt dat deelnemers zich vaker uitspreken en hun stem laten horen over de thema’s en vraagstukken van de projecten. De jongeren die deelnamen aan Zuiderstroom gingen op de middag van hun grote eindpresentatie bijvoorbeeld in gesprek met cultuur- en welzijnsprofessionals over hoe talentontwikkeling in Arnhem eruit moet zien. En na deelname aan Iedereen wordt mens zat deelnemer Samira aan tafel bij tv-programma De Week van Gelderland om met wethouder Ronald Paping en voorzitter van de Voedselbank Caroline van der Sluis in gesprek te gaan over armoede.

Binnen het project verdiepen het team, de deelnemers en de maker zich samen, en op een speelse en creatieve manier, in het thema. Uit de observaties en interviews blijkt dat dit een andere manier van expertise ontwikkelen is, waarin vanuit gelijkwaardigheid, nieuwsgierigheid en eigen ervaring samen nieuwe oplossingen verkend worden. Deelnemers geven aan dat ze zich in de projecten gehoord voelen en zelfvertrouwen opbouwen om hun ervaringen en mening ook naar buiten toe te delen.

Gelijkwaardige betrokkenheid leidt tot gedragen beleid

De waarde van deze gedragen oplossingen en de inzichten die de projecten van Ruimtekoers opleveren trekken ook steeds vaker de aandacht van beleidsmakers die zich met deze thema’s bezighouden. Steeds vaker ontwikkelt Ruimtekoers projecten in samenwerking met gemeentes of andere overheidsorganen. Zoals voor gemeente Heusden waar we samen met kunstenaar Nikki Loef een interactieve installatie ontwikkelden, waarmee mensen hun mening konden laten horen over de ontwikkeling van de Vismarkt in de vesting.

Maar het team ziet ook dat echte structuurverandering niet haalbaar is binnen één project. Structuurverandering kost tijd en vraagt om telkens opnieuw stappen zetten. In 2022 zette Ruimtekoers met nieuwe projecten weer nieuwe eerste stappen. Bijvoorbeeld in het project Praat samen over de grens, waarin een focusgroep van 11 mannen zelf een campagne tegen grensoverschrijdend gedrag maakten, gericht op andere mannen. Een eerste stap naar een werkwijze om grote maatschappelijke thema’s bespreekbaar te maken door samen met ambassadeurs te ontwikkelen.

Dit deden we ook met het project Soul Search City, waarin een kleine groep jongeren een spel ontwikkelde over inspraak en democratie. Ruimtekoers werkt nu samen met de deelnemers en de gemeente aan een vervolgproject, waarin nog veel meer jongeren door middel van het spel in gesprek kunnen met beleidsmakers. Onder bezielde leiding van burgermeester Ahmed Marcouch.

Als kers op de taart bezochten staatsecretaris cultuur en media Gunay Uslu én staatssecretaris welzijn en jongeren Maarten van Ooijen het project Zuiderstroom. Zij gingen met jongeren in gesprek over hoe deelname aan cultuur hen helpt met hun persoonlijke ontwikkeling.

Als platform hebben we gezorgd voor meer social design en sterkere social practices in Nederland

Ook binnen het culturele veld werkt Ruimtekoers aan ketens, netwerk en langdurige impact. Dit doen we onder andere met het Akademie-programma voor makers en andere professionals met interesse in sociaal-artistiek werken en participatieve kunst. Er blijkt een enorme behoefte aan kennisdeling en het uitwisselen van ervaringen en werkwijzen. 85% van de deelnemers aan het programma zegt nieuwe kennis of vaardigheden te hebben ontwikkeld en is van plan om die in eigen praktijk toe te passen. Maar ook binnen de projecten van Ruimtekoers geven onze makers aan dat zij zichzelf kunnen ontwikkelen en netwerk en kennis opdoen die zij in de toekomst gaan inzetten om nog meer participatieve kunst- en ontwerpprojecten te realiseren.

Onze impact in 2022 in cijfers

Individueel: Betrokkenen versterken sociale en creatieve competenties zoals zelfvertrouwen en zelfstandigheid

• 94% van de deelnemers geeft aan creatieve vaardigheden of vakmanschap te hebben ontwikkeld.
• 97% van het publiek en de deelnemers hebben een positieve ervaring gehad met de presentatie of deelname aan kunst, cultuur en/of erfgoed.
• 66% van de deelnemers zegt sociale en persoonlijke competenties zoals samenwerken, presenteren, veerkracht en zelfvertrouwen te hebben ontwikkeld.
• 75% van de deelnemers was nog niet eerder betrokken bij initiatieven in hun leefomgeving.

Gemeenschappelijk: Organisaties of gemeenschappen versterken saamhorigheid en ontwikkelen nieuwe samenwerkingen of versterken bestaande

• 86% van alle betrokkenen heeft iemand ontmoet die zij nog niet kenden.
• In 72% van de projecten hebben betrokkenen elkaar vaker dan drie keer ontmoet.
• In 10 projecten deelden we kennis over onze aanpak en methodiek met betrokkenen via presentaties en publicaties.
• 85% van de projecten krijgt een vervolg in 2023 als onderdeel van het jaarprogramma, met draagvlak onder betrokkenen.

Structureel: Betrokkenen vormen ketens van langdurige samenwerking of beleidsbepalende organisaties borgen uitkomsten in hun beleid.

• In 7 projecten werden de uitkomsten bij presentatie in ontvangst genomen door een wethouder, raadslid of burgemeester.
• 100% van de betrokken makers geeft aan vaker participatieve projecten te gaan organiseren en zegt met het project het vakmanschap en/of netwerk te hebben ontwikkeld.
• In 14 projecten zijn er minimaal vier langdurige relaties gelegd tussen gebruikers, makers, team Ruimtekoers en beleidsmakers.

De langdurige impact van Ruimtekoers

De langdurige impact van Ruimtekoers wordt zichtbaar nu programma’s meerdere jaren opeenvolgend zijn teruggekeerd en worden doorontwikkeld. Maar duurzame inbedding blijft ook een uitdaging die we serieus willen nemen. Het team leerde dat het belangrijk is om al vanaf het begin van een project met betrokkenen de concrete mogelijkheden te verkennen. In 2023 werkt Ruimtekoers daarom met vijf vormen van inbedding op basis waarvan aan het begin samen met partners een hypothese of wens wordt geformuleerd, die gedurende het project wordt bijgesteld.