4 x Hoe cultuur en welzijn samenkwamen in het talentprogramma Zuiderstroom

Max Milly is het liefst hele dagen bezig met beats maken en muziek produceren. Hij zou graag met grote namen willen samenwerken, maar het lukte hem niet om in zijn eentje de volgende stappen te zetten. Daarom werkte hij het afgelopen halfjaar, samen met andere jongeren, aan zichzelf en zijn muziek, gecoacht door producer en jongerenwerker Jeffrey Neijs van Powerplug NL en Arnhemse artiest Cassandra Onck. Op 13 juli liet hij zijn beats horen aan een vol Luxor Live. Maar, belangrijker: hij heeft nu vertrouwen in zichzelf.  

Max Milly is één van de deelnemers van Zuiderstroom, een project dat in eerste instantie is ontstaan vanuit het idee om de muzikale werelden van Arnhem-Zuid te verbinden, door jongeren uit de hiphop-scene te koppelen aan amateurmuziekverenigingen. Er gebeurde echter iets bijzonders tijdens het project. Door de samenwerking tussen Jeffrey en Cassandra groeide het project uit tot een talentontwikkelingsprogramma waarin welzijn en cultuur samenkomen. Het project zorgde zo niet alleen voor muzikale samenwerkingen in de wijk, de jongeren maakten grote stappen op zowel artistiek als persoonlijk gebied en werden zelfstandiger, zelfverzekerder en raakten meer verbonden met hun omgeving.  

In dit artikel delen we wat we hebben geleerd van Zuiderstroom 2.0. Wat gebeurt er wanneer cultuur en welzijnswerk samenkomen en bijdragen aan talentontwikkeling? Vier inzichten: 

1. In de praktijk is het lang niet altijd duidelijk waar cultuur eindigt en welzijnswerk begint, en juist dáár liggen kansen.

Het verhaal van Max Milly laat zien hoe cultuurparticipatie en welzijn in elkaar overlopen. De talenten van Zuiderstroom stellen samen met de makers een toekomstplan op: Waar sta je nu, wat is je doel, en welke obstakels houden je tegen om je doel te bereiken? Met een duidelijk doel voor ogen worden de jongeren op het vlak van persoonlijke ontwikkeling intensief gecoacht. Maar ook door wekelijks samen muziek te maken, te jammen en te improviseren, en hierin serieus genomen te worden door de coaches en andere talenten, ontwikkelen de jongeren zelfvertrouwen en zitten ze steeds beter in hun vel. De grenzen tussen welzijnswerk en artistiek werk vervagen, en beide processen verworden tot één proces. 

In de recent gepubliceerde Hiphop Position Paper pleit de Hiphop Kenniskring voor structurele verankering van hiphop en urban culture in gemeentelijk, provinciaal en landelijk beleid. En dan niet alleen cultuurbeleid, maar ook beleid op het gebied van jongerenwelzijn en onderwijs. Want, zo betuigen zij, het beoefenen van kunst en cultuur draagt bij aan het zelfvertrouwen, een positief zelfbeeld en toekomstgerichtheid van jongeren. Kortom, het zorgt voor meer veerkracht. Dan is het wel belangrijk dat aangesloten wordt bij de interesses van de jongeren. Hier liggen kansen voor urban culture en talentontwikkeling. Door aan te sluiten bij de belevingswereld van de jongeren en te starten bij talentontwikkeling, volgt het werken aan persoonlijke ontwikkeling op een natuurlijke manier. Zo draagt talentontwikkeling bij aan preventief jongerenbeleid. 

2. Door samen te werken creëren jongerenwerkers en cultuurmakers toegankelijke, veilige, en creatieve communities.

Tijdens Zuiderstroom komt de groep jongeren elke donderdag samen, vaste tijd, vaste plek. Dit blijkt een schot in de roos. Jongeren haken op een laagdrempelige manier aan en voelen zich snel verbonden met het project. Het vormen van een onderlinge band vroeg wat meer tijd, maar door het wekelijkse contact en het samenwerken aan muziek en masterclasses ontstaat uiteindelijk een hechte groep. De sessies vinden plaats bij Power Plug NL, de zorg- en welzijnsorganisatie waar Jeffrey vanuit jeugdwerk jongeren begeleidt en talentontwikkeling stimuleert. Door het werk en de locatie van Power Plug NL voelen de jongeren zich snel vertrouwd, delen ze hun werk – en langzaam ook meer over hun persoonlijke situatie en ervaringen – met elkaar. Gesprekken over geld, over ingehouden frustraties en school wisselen zich af met het sleutelen aan live performances en het inzingen van vocalen.

In het creëren van communities kunnen cultuurmakers en professionals in culturele organisaties, veel leren van jongerenwerkers en welzijnswerkers. Zij werken dagelijks in buurthuizen en jongerencentra aan groepswerk. Ze hebben ervaring met het creëren van veiligheid, en ervaring met het vinden van een balans tussen laagdrempelige ontmoeting en het werken aan ontwikkelingsdoelstellingen. Kunstenaars weten creativiteit te stimuleren, maar begrijpen ook de onzekerheid die hierbij komt kijken. Samen kunnen cultuurprofessionals en welzijnswerkers plekken en communities creëren, waar jongeren zich welkom en veilig voelen en tegelijkertijd de ruimte krijgen om te experimenteren en creatief bezig te zijn.

3. Samen kunst maken in een sociale context daagt uit om buiten je comfortzone te stappen.

Vanuit deze basis werden de jongeren uitgedaagd om nieuwe ervaringen op te doen en in aanraking te komen met andere werelden. Want buiten je comfortzone kun je groeien! De groep jamde samen met andere muzikanten van amateurmuziekverengingen uit hun wijk. Dit zorgde eerst voor wat ongemak. De twee groepen komen elkaar normaal niet vaak tegen en hun muzieksmaak ligt ver uit elkaar. De jongeren vonden dit best spannend, maar toen ze eenmaal samen muziek maakten, merkten ze al snel op dat ze toch veel overeenkomsten hebben. In de eerste plaats hun liefde voor muziek.

Deze, niet voor de hand liggende, ontmoetingen bleken belangrijk voor de persoonlijke en sociale ontwikkeling van de jongeren, maar hielpen hen ook in hun artistieke proces. Zo was Beats by Keum (artiestennaam) vóór zijn deelname aan Zuiderstroom veel in zijn eentje op zijn zolderkamer bezig met muziek, nu heeft hij ervaren wat de meerwaarde is van samenwerken en wil hij graag van betekenis zijn voor anderen in het veld. Het samen maken van muziek buiten je bubbel kan zo bijdragen aan het tegengaan van isolatie en polarisatie en bovendien tot prachtige artistieke samenwerkingen leiden.

4. De winst is groot, omdat we zorgen voor een nieuwe generatie rolmodellen.

Alle talenten van Zuiderstroom geven aan, nu het programma is afgerond, betrokken te willen blijven. Sommigen omdat ze zichzelf nog verder willen ontwikkelen, anderen omdat ze nu zelf andere talenten verder willen helpen. Deze jongeren worden nu rolmodellen voor nieuwe jongeren.

En het belang van rolmodellen bleek ook al uit het afgelopen halfjaar. In vier masterclasses nodigden de jongeren professionals uit waar ze graag van zouden leren. Zij vertelden over hoe doorzetten, netwerken, goed in je vel zitten en samenwerken ook allemaal belangrijk zijn als je het wilt maken in de scene. Dit maakte veel indruk. Zo vertelden de jongeren op de professional meet-up aan het eind van het traject over de inspiratie die ze hieruit haalden.

Conclusie

Het is duidelijk dat Zuiderstroom een positieve invloed had op de talenten. Maar talentontwikkeling waarin kunst en welzijn samenkomen heeft ook een positieve invloed op de stad en de wijk.

Zoals de Hiphop Kenniskring stelt:

‘Door te investeren in urban culture behoudt een stad de relatie met de jongste inwoners, die de toekomst van de stad vormen. Jongeren zullen zich beter ontwikkelen wanneer zij zich thuis voelen in de plaats waar zij wonen en daardoor verantwoordelijkheid willen dragen voor die plaats.’

Gelukkig ontstaan er in steeds meer steden talentontwikkelingsprogramma’s, die aansluiten bij de interesses van jongeren, en welzijn en kunst samenbrengen. Maar er is meer samenwerking en meer structurele ondersteuning nodig. Daarom gaan we verder met Zuiderstroom. Met de jongeren van het afgelopen halfjaar, maar ook met een nieuwe groep jongeren. We blijven de aanpak onderzoeken en delen graag onze inzichten. Tegelijkertijd werken we aan een netwerk van culturele organisaties en jongerenwerkers om de samenwerking te versterken. Wil je verder praten over de samenwerking tussen cultuur en welzijn? Werk jij aan een soortgelijk project? Of ben je geïnspireerd om er een op te zetten? Neem contact met ons op!