Onderzoek: Bureau Ruimtekoers en maatschappelijke inclusie
Onderzoeksbureau Gelijkschap deed ruim een half jaar onderzoek naar Bureau Ruimtekoers. Wat je in dit artikel leest is een samenvatting hiervan. Het doel van het onderzoek was meer inzicht verkrijgen in de bijdrage die Ruimtekoers levert aan maatschappelijke inclusie.
Cultuurparticipatie & maatschappelijke inclusie: over de rol van muziek(theater), de rol van de maker en de methodische aanpak.
In onze samenleving streven we ernaar dat iedereen kan meedoen. In allerlei organisaties – van gemeenten, woningcorporaties, schoonmaakbedrijven tot in de tweede kamer – staat inclusie hoog op de agenda. Maar de uitvoering valt nog niet mee, of de uitwerking van de bedachte beleidsmaatregelen vallen toch niet zo uit als bedacht. Kortom: het stimuleren van cultuurparticipatie en maatschappelijke inclusie is een actueel en complex maatschappelijk vraagstuk.
Gelijkschap x Ruimtekoers
In de periode oktober 2022 tot en met mei 2023 is vanuit onderzoeksbureau Gelijkschap onderzoek verricht naar Bureau Ruimtekoers. Bureau Ruimtekoers zet zich in voor langdurige participatie van inwoners, kunstenaars en beleidsmakers bij maatschappelijke vraagstukken. Hierbij hanteert zij een ontwerpgerichte benadering waarbij cultuurparticipatie een centrale rol speelt.
Zuiderstroom en Iedereen Wordt Mens
Voor het onderzoek zijn gegevens verzameld rondom twee Ruimtekoersprojecten: Zuiderstroom 2.0 en Iedereen wordt Mens 2.0. De projecten verschillen in doelgroep en werkwijze, maar in beide speelt muziek een centrale rol, werken makers samen met welzijnspartners en volgen zij een design-based aanpak. Voor het onderzoek zijn vanuit beide projecten deelnemers, makers, betrokken welzijnswerkers en externe partners gesproken.
Aanspreken van de maatschappij
Uit al deze gesprekken blijkt dat de projecten bijdragen aan dat mensen die vaak buitengesloten worden nu wel gehoord en gezien worden. Zoals een jongerenwerker bij Zuiderstroom vertelt: ‘Op het moment dat de jongeren een stem krijgen, en ze krijgen de ruimte om zichzelf echt te laten zien en hun muziek en skills te laten zien en horen, ik denk dat de stad daar heel veel baat bij heeft.’ De projecten stimuleren ook dat inclusie niet enkel gaat over individuen die aansluiting moeten zoeken bij de heersende normen en instituties in de huidige samenleving, maar zij dragen er tevens aan bij dat gevestigde instituties en de maatschappij als geheel worden aangesproken op hun uitsluitende gedrag.
Opeenstapeling van positieve reacties
De projecten Zuiderstroom en Iedereen wordt mens stimuleren op verschillende manieren het ontwikkelen van vaardigheden, competenties, bewustzijn en het veranderen van normen. Door de focus op cultuurparticipatie en specifiek muziek(theater) kan iemand zich op muzikaal gebied verder ontwikkelen, maar zich ook beter staande houden in onze samenleving en zijn eigen pad daarin bewandelen. Cultuurparticipatie zoals gefaciliteerd door Bureau Ruimtekoers draagt bijvoorbeeld bij aan het ontwikkelen van meer zelfvertrouwen, een breder toekomstbeeld en een groter helpend netwerk.
Bestuursadviseur van de gemeente Arnhem over Iedereen Wordt Mens
Door dingen op die manier te delen krijgen mensen heel positieve reacties, en dat nodigt gelijk uit om weer een stapje te zetten. En daar krijgen ze weer positieve reacties op. Dus het is zo'n opeenstapeling van alleen maar positieve reacties waardoor mensen groeien.
Kwetsbaar en gelijkwaardig
Daarnaast leveren de professionele makers een unieke bijdrage; zij zijn de gangmakers, het luisterend oor, de coach en inspirator. Zij doen dit door zich kwetsbaar en gelijkwaardig op te stellen. Niet alleen hun artistieke expertise maar ook hun persoonlijke eigenschappen, ervaringen en ambities spelen een belangrijke rol bij het stimuleren van maatschappelijke inclusie.
Een maker bij Iedereen wordt mens vertelt: ‘Je moet je ego opzij zetten, je moet gewoon 10 keer een andere bocht nemen of meebewegen.’ De makers spreken deelnemers aan op hun creatieve talenten, stimuleren welzijn en creëren kansen. Een deelnemer vertelt hierover: ‘Ik hoor hoe ze [de makers] zingen en daar leer ik wat van, en ook gewoon dat ze het lef hebben om het te doen zeg maar.’ Makers prikkelen de deelnemers ook om een rol te willen en kunnen spelen in de samenleving: ‘Het is niet alleen maar consumeren van ja, wij willen als jongeren dat er een theaterzaal komt en daar gaan we dan heen. Nee, maar oké, wat leg jij in om eraan mee te bouwen?’, aldus een maker bij Zuiderstroom.
Filliaalmanager 2Switch
Door vanaf het begin af aan iemand mee te nemen in het traject, door gewoon eerst samenwerken, een babbeltje maken en dan weer samenwerken. Er helemaal in meegroeien tot het eindresultaat. Ik denk dat de manier van het begeleiden van de makers en van ruimtekoers erg geholpen heeft.
Meegroeien tot het eindresultaat
Tot slot speelt ook de manier waarop Bureau Ruimtekoers cultuurparticipatie inzet bij maatschappelijke inclusie een rol. Door het stimuleren van samen ontmoeten, samen maken en samen presenteren is er ruimte voor het opbouwen van vertrouwensbanden, worden allerlei competenties en vaardigheden verder ontwikkeld, en worden stemmen letterlijk en figuurlijk gehoord.
Ruimtekoers is steeds vaker in het sociale domein te vinden om daar met cultuurparticipatie te werken aan maatschappelijke vraagstukken. We vinden het belangrijk om te onderzoeken wat Ruimtekoers met haar projecten daaraan weet bij te dragen. En soms is daar een frisse blik voor nodig. Daarom hebben we Onderzoeksbureau Gelijkschap gevraagd om twee van onze projecten te onderzoeken. Dit heeft ons hele mooie nieuwe inzichten opgeleverd. We snappen nu nog beter hoe cultuurparticipatie, onze makers en onze methode kunnen bijdragen aan een inclusievere samenleving en hoe we dit effect in de toekomst kunnen versterken.
