4 x Hoe sociaal geëngageerde kunstprojecten bijdragen bij aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken

Waar gaan we nu van uit, wat hebben we al geleerd over sociaal geëngageerde kunst in de leefomgeving?

Sinds drie jaar organiseert Ruimtekoers sociaal geëngageerde kunstprojecten in de leefomgeving die starten vanuit maatschappelijke vraagstukken, urgenties en thema’s. Met kunstenaars, ontwerpers en deelnemers worden projecten opgezet en tonen een nieuwe, meer gelijkwaardige vorm va inwonersparticipatie. We leerden daardoor al over twee effecten die de geëngageerde kunstaanpak heeft:

1. Er raken mensen betrokken die doorgaans niet worden bereikt. Zoals mensen die argwanend tegenover instanties staan of een andere ‘taal’ spreken dan beleidsmakers.
2. De aanpak kan leiden tot wat wij duurzaam draagvlak noemen; mensen nemen zelfstandig het initiatief voor nieuwe projecten of blijven betrokken bij vervolg stappen van het initiële project.

Hoe pak je het aan?

Maar goed, hoe pak je nou zoiets aan? Hoe maak je als kunstenaar een project in de leefomgeving? Hoe zet je als beleidsmaker de opdracht uit? En hoe kan je als inwoner anderen in je omgeving motiveren mee te doen?

Om antwoorden te vinden op al deze vragen organiseren we ons Akademieprogramma. De eerste dag was op 14 april. Kunstenaars, inwoners, beleidsmakers kwamen samen in restaurant en buurthuis Sama Sama in Malburgen. In de middag was er een workshop over ‘Belonging’ van Jeanne van Heeswijk en in de avond vond een gesprek plaats tussen kunstenaars Yasser Ballemans, Tina Lenz en Jeanne, beleidsmakers Betty Jacobi en Henk van Ramshorst, en het publiek. Lees daarover hier!

Wat wij leerden in 4 inzichten over de aanpak en effecten van sociaal geëngageerde kunstprojecten als een vorm van inwonersparticipatie

Door al die gesprekken, presentaties en de leerzame workshop leerden wij, Sanne Karssenberg, projectleider van de Akademie en Yosser Dekker, creatief directeur van Bureau Ruimtekoers, ook. We leerden over onze aanpak en werkwijze bij Ruimtekoers en waar de verbeterpunten zitten om nog meer toe te werken naar een werkwijze waarbij een gelijkwaardigheid tussen maker, inwoner en beleidsmaker daadwerkelijk uitgeoefend wordt. Die inzichten hebben we hieronder in vier punten voor je benoemd.

1. Wees als maker of beleidsmaker helder over je eigen motieven en beweegredenen.
   Dat je een eigen perspectief meeneemt en dus inbrengt in je projecten wordt nog wel eens vergeten. Maak ruimte voor zelfreflectie en reflectie op je rol voor, tijdens en na het proces. Zo tackel je eigen blinde vlekken én vooroordelen of vooringenomenheid bij de uitkomst van het proces.
2. Wees alert op je woorden.
   Een machtspositie uit zich in een taal met een specifiek vocabulaire. Woorden als participatie, empowerment, co-creatie en zelfs inclusie spreken vanuit een machtspositie. Goedbedoeld ‘een stem geven’ bevestigd de machtsongelijkheid, want wie is er in de positie om een ander een stem te geven? Alternatieven zijn niet gemakkelijk, maar wel beschikbaar; geef geen stem, want de stem is er al. Zorg ervoor dat de stem gehoord wordt op plekken waar die nog niet gehoord is.
3. Verbinding is het toverwoord, maar wat is het nou concreet?
   Er wordt vaak over het maken van verbindingen gesproken alsof het een vanzelfsprekendheid is. Maar hoe doe je dat, hoe maak je die relatie, dat weten we vaak niet. Dit moeten we verder ontleden om ook onze blinde vlekken in samenwerkingen en relaties te ontleden. Zo kunnen we stapjes zetten naar het gelijkwaardig samenwerken binnen een project.
4. Diversiteit is een uitdaging.
   Bijna alle deelnemers aan het programma zijn wit en identificeren zich grotendeels als vrouw. Hoe stimuleren we diversiteit bij ons programma én in het werkveld? Wat ons betreft een essentiële vraag waar we oplossingsrichtingen voor zoeken.

Doe je mee?

We blijven inzichten verzamelen. Doe je mee? Op 12 mei en 16 juni vinden nog twee workshops plaats. Op 12 mei deelt Tina Lenz hoe zij haar projecten start als design antropoloog. En op 16 juni deelt Yasser Ballemans hoe hij samen met jongeren een kunstwerk maakt dat oproept tot een participatieve democratie. Na de zomer vinden er meer Akademie sessies plaats.